Пытанне выхавання застаецца актуальным на працягу многіх дзесяцігоддзяў. Цэлыя пакаленні бацькоў, выхавальнікаў і педагогаў імкнуцца падабраць ідэальную мадэль для развіцця ўменняў і навыкаў у дзяцей. Аднак, як гаворыцца, колькі людзей, столькі і меркаванняў. Пошукі лепшай мадэлі выхавання прывялі да з'яўлення некалькіх напрамкаў у галіне педагогікі. І каб вы змаглі зразумець, якое з іх падыдзе менавіта вашаму дзіцяці, разгледзім асноўныя сучасныя канцэпцыі выхавання.
Сучасныя падыходы і канцэпцыі выхавання
У працэсе пошукаў і вызначэння рухаючых сіл выхавання і яго структурных элементаў утварыўся спецыяльны раздзел педагогікі пад назвай «Тэорыя выхавання». У вобласць яго вывучэння патрапілі ўсе класічныя і сучасныя канцэпцыі, у якіх выхаванне разглядалася з розных пазіцый. Аснову з'яўленню гэтага падзелу яшчэ ў XIX стагоддзі паклаў К.Д. Ушынскага, які напісаў дапаможнік «Чалавек як прадмет выхавання: вопыт педагагічнай антрапалогіі». Следам за ім у 20-30 гг. XX стагоддзя вялікі ўклад у тэорыю выхавання ўнёс А.С. Макаранка ў сваіх працах: "Мэта выхавання», «Методыка выхаваўчай работы», «Лекцыі аб выхаванні дзяцей» і г.д.
Сучасныя ж канцэпцыі і тэорыі выхавання маюць мноства аўтараў, якімі з'яўляюцца навукоўцы-даследчыкі ў галіне фарміравання чалавечай асобы і ролі педагога ў працэсе выхавання і развіцця дзіцяці.
Сучасныя канцэпцыі навучання і выхавання ўключаюць у сябе некалькі асноўных тэорый, заснавальнікамі якіх з'яўляюцца выдатныя філосафы і псіхолагі:
- гуманістычная псіхалогія (К. Роджерс, А. Маслоу);
- паводніцкая (біхэйвіёрысцкіх) тэорыя (Д. Уотсан, Д. Лок, Б. Скінар);
- кагнітыўная тэорыя (Д. Дзьюі, Ж. Піяжэ);
- біялагічная (генетычная) тэорыя (К. Лорэнц, Д. Кеннел);
- псіхааналітычная тэорыя (З. Фрэйд, Э. Эрыксан).
У 60-70 гг. XX стагоддзя з'явіўся так званы тэхналагічны падыход да навучання і выхавання. Сутнасць яго заключаецца ў сістэматычным і паслядоўным змяшчэнне на практыцы загадзя запланаванага вучэбна-выхаваўчага працэсу. Дзякуючы гэтаму падыходу многія сучасныя канцэпцыі і тэхналогіі выхавання здабылі спецыфічныя рысы працэсу ўзаемадзеяння з выхаванцам:
- пастаноўка мэтаў навучання, у якіх апісаны дзеянні і адносіны выхаванца (веданне, разуменне, прымяненне);
- магчымасць прайгравання ўсіх навучальных кампанентаў: папярэдняя ацэнка ўзроўню навыкаў, карэкціроўка згодна зваротнай сувязі выхаванца і педагога, выніковая ацэнка вынікаў і пастаноўка новых мэтаў;
- зваротная сувязь з выхаванцам, кантроль яго ведаў і ўменняў і своечасовая карэкцыя любога з этапаў выхавання.
Агульныя заканамернасці сучасных канцэпцый выхавання
Нягледзячы на розніцу ў падыходах, характарыстыка сучасных канцэпцый выхавання будуецца на агульных заканамернасцях:- выхаванне адбываецца ў цеснай узаемасувязі з навучаннем, але ўсё ж, адыгрывае вызначальную ролю;
- эфектыўнасць выхавання залежыць ад актыўнасці самога выхаванца і яго уключанасці ў гэты працэс;
- вынікі выхавання залежаць ад усіх структурных элементаў, якія складаюць гэты працэс: формы, метады і мэты, зразумелыя дзіцяці і педагогу.
Згодна з стратэгіям мадэрнізацыі адукацыі ў Расіі сучасныя канцэпцыі выхавання асобы на сённяшні дзень маюць некалькі асноўных напрамкаў:
- павышэнне ролі выхаваўчай дзейнасці ў фарміраванні ў моладзі новых жыццёвых установак;
- неабходнасць аднаўлення адпаведнасці паміж зместам, якасцю выхавання і
патрэбамі можна выхоўваць асобы, грамадства і дзяржавы; - аднаўленне ролі дзяржавы ў выхаванні маладога пакалення;
- пашырэнне суб'ектаў выхавання, такіх, як сацыяльныя інстытуты, навучальныя ўстановы і грамадскасць.
Сучасныя канцэпцыі выхавання накіраваны, перш за ўсё, на фарміраванне ў дзіцяці культурнай асобы. Нягледзячы на тое, што многія сацыяльныя інстытуты да гэтага часу карыстаюцца састарэлымі мадэлямі выхавання, дзяржава імкнецца ўдасканаліць гэтую сістэму, каб у падрастаючага пакалення была магчымасць здабываць веды і ўменні згодна з патрабаваннямі сучаснага грамадства і з дапамогай найноўшых тэхналогій.